Liefdesverdriet Verwerken Psychologie – wat de wetenschap ons vertelt

Er wordt vaak gezegd dat het verwerken van liefdesverdriet een intense, vaak verwarrende ervaring is die psychologisch gezien veel dieper ingrijpt op de psyche van de mens dan ‘rouwen’ na het verlies van een dierbare.

Hoewel liefdesverdriet misschien lijkt op rouw, brengt het toch een aantal unieke psychologische en emotionele uitdagingen met zich mee.

De vijf stadia van rouw die vaak hier en daar worden genoemd, (ontkenning, boosheid, onderhandelen, depressie en acceptie) werden ooit geïntroduceerd door de Zwitserse psychiater Elisabeth Kübler-Ross. Oorspronkelijk schreef ze die toe aan patiënten die terminaal ziek waren en aan hen die terecht kwamen in een periode van rouw om het verlies van dierbaren.

Deze fasen worden echter vaak ten onrechte toegepast op liefdesverdriet.

Een scheiding of relatiebreuk kan een veel complexere mix van emoties met zich meebrengen. Denk hierbij aan gevoelens van afwijzing, van schuld, schaamte en het gevoel 'ik ben niet goed genoeg'. Kortom, deze vorm van rouw gaat verder dan het verwerken van verlies in verband met overlijden. Liefdesverdriet verwerken gaat over onderzoek naar identiteit en het herstellen van eigenwaarde.

Veel psychologen benadrukken dat het verwerken van liefdesverdriet meer lijkt op het proces van ‘afkicken van een verslaving’ dan op rouwen na het verlies van een dierbare. Dat is zeker waar, maar dat is het niet alleen. Het is een heel pakket aan gevoelens waarmee men moet dealen en die gevoelens zorgen voor emoties die op en neer gaan.

De emoties bij liefdesverdriet zijn dus flink in beweging. Het woord 'emotie' verwijst naar 'beweging' (denk aan het Engelse woord 'motion' wat 'beweging' betekent. Je zult je dan weer wat beter voelen en de volgende dag zit je alweer flink in de put.

Wanneer dit maandenlang duurt, wordt het zeker tijd om hulp te zoeken. Vaak zijn er psychologische redenen te vinden die gebaseerd zijn op wat men gelooft over zichzelf, de ex partner, de relatie en over liefde in het algemeen.

Alle overtuigingen die een mens als een belemmering ervaart en voor negatieve gevoelens zorgt, vinden hun oorsprong vaak in de kindertijd.

In dit artikel wil ik je graag wat praktische inzichten en strategieën geven om met dit verdriet om te gaan en uiteindelijk sterker uit de ervaring te komen.

Hoe Liefdesverdriet jouw brein beïnvloedt volgens de psychologie

Je staat er wellicht niet direct zo bij stil, maar wanneer je dit leest en je bent aan de kant gezet, weet dan dat er van alles gaande is, op zowel fysiek als emotioneel niveau. Je zult het ongetwijfeld gemerkt hebben aan veranderingen in je gedrag, je emoties, je gedachten etc. Dit komt omdat er verschillende chemische processen in je brein plaatsvinden die jou dat slechte gevoel geven.

Van euforie naar liefdesverdriet: de rol van stoffen in je brein

Denk nog even terug aan de tijd dat je erg verliefd was. Je voelde je gelukkig en tevreden. Dit had je te danken aan de stijging van stoffen in je brein zoals dopamine en serotonine.

Echter, bij een relatiebreuk ontstaat er op dat niveau een tegengestelde reactie. Deze stoffen nemen dan sterk af waardoor je je behoorlijk verdrietig en soms zelfs depressief kunt voelen.

Herken je dit?

Aangezien je ook veel stress ervaart, dan heb je dat te danken aan de stijging van cortisol en adrenaline. Het is dan belangrijk dat je zo snel mogelijk leert om je te ontspannen aangezien een aanhoudend hoog gehalte aan cortisol en adrenaline niet goed is voor je lichaam.

Je kunt last krijgen van hartkloppingen en paniekaanvallen. Die sensaties kunnen je erg angstig maken waardoor je in een soort loop terecht komt van angstvallige gedachten die irreël zijn. Je komt letterlijk terecht in de houtgreep van angst.

Wanneer je je liefdesverdriet wilt overwinnen, aarzel niet langer om mijn gratis Ebook 'Liefdesverdriet Overwinnen' te downloaden waarin je goede tips vindt om beter met de situatie van een relatiebreuk om te gaan.

Liefdesverdriet verwerken psychologie: Hoe we de reacties van het limbisch systeem kunnen veranderen

We hebben het zojuist gehad over een aantal processen in je brein, maar eigenlijk raakt je hele limbisch systeem, dat emoties en herinneringen reguleert, overgestimuleerd wanneer je bent gedumpt. Hoe dat komt leg ik je uit. Er is een amandelvormig deel in je brein die onderdeel is van ons limbisch systeem. Dit deel draagt de naam 'amygdala'.

De amygdala wordt bij liefdesverdriet behoorlijk geactiveerd waardoor je de herinneringen aan je ex vaker zal herbeleven en emoties intenser zullen voelen.

Je vraagt je ongetwijfeld af wat je hieraan kan doen? Of anders gezegd: hoe kunnen we de amygdala een ander signaal geven, zoals bijvoorbeeld 'ok mijn relatie is uit, maar ik ben nog altijd veilig en ik leef'. We willen er dus voor zorgen dat de amygdala een andere emotie koppelt aan de herinnering. Dat kun je bijvoorbeeld bereiken via het toepassen van de Havening techniek.

Praktische psychologische tips voor het verwerken van liefdesverdriet

Heb je al eens gehoord van de Havening techniek? Deze techniek is (helaas) in Nederland nog niet zo bekend. Er zijn nog veel te weinig therapeuten die werken met de Havening techniek en dat is erg jammer. 

Een andere soortgelijke techniek is bijvoorbeeld FasterEFT. Een nog andere techniek die al vele malen bekender is onder het publiek is EMDR.

Binnen de psychologie voor het verwerken van liefdesverdriet wordt er gesproken 

In ieder geval willen we bij liefdesverdriet het cortisol- en adrenaline gehalte verlagen waardoor je rustiger wordt.

Wanneer we liefdesverdriet willen verwerken wil je feitelijk dus de amygdala 'foppen'.

Hier is in het kort hoe de techniek werkt om dat te bereiken:

Wat er gebeurt bij de Havening techniek

Wat er dus feitelijk gebeurt is dat de Havening-techniek de amygdala "fopt" :de amygdala ontvangt kalmerende signalen tijdens een emotioneel geladen herinnering. Je kunt je voorstellen hoe verwarrend dat is!

Waarom het gaan naar de psycholoog vaak niet voldoende is

Wanneer je naar de psycholoog gaat, zul je vaak gesprekken hebben over hoe je je voelt. De psycholoog kan je helpen om je gedachten te ordenen en te onderzoeken. Ook kan de psycholoog je tips geven voor het ondernemen van activiteiten om je beter te voelen.

Ik ontmoet dagelijks mensen in mijn praktijk die al een heel traject bij de psycholoog achter de rug hebben. Ze hebben veel over hun gevoelens en problemen gesproken maar zijn dan nog geen stap verder gekomen.

Dit is eigenlijk ook niet verwonderlijk want psychologen passen vaak cognitieve gedragstherapie toe. Echter betekent het blijven hangen in liefdesverdriet vaak dat er een onbewust probleem of belemmering aanwezig is.

Je gaat echter geen onbewust probleem oplossen met een rationele benadering.

Dat neemt namelijk nog niet de intense emoties weg. Liefdesverdriet heeft eerder te maken met diepe complexe emotionele en vaak onbewuste processen die moeilijk met alleen praten te veranderen zijn.

De psychologische achtergronden van moeizaam herstel bij liefdesverdriet

Wanneer je blijft hangen in liefdesverdriet en het herstel moeizaam verloopt, zijn er vaak andere psychologische factoren die meespelen.

Denk hierbij aan op welke manier we in onze jeugd tijdens de hechtingsfase de dingen om ons heen hebben ervaren.

Wanneer je ouders bijvoorbeeld niet erg beschikbaar voor je waren, jouw waarden en normen werden door hun niet erkend, ontwikkel je een strategie die gebaseerd zijn op kinderlijke overtuigingen. Het kind gedraagt zich op een manier dat voor hem of haar acceptabel is. Dit noemen we ook wel het overlevingsmechanisme. 

Zo kun je bijvoorbeeld jezelf al heel jong vertellen dat je niet goed genoeg bent of  waardeloos bent, dat jouw behoeften er niet toe doen. Doordat je je onveilig hebt gevoeld kunnen er op latere leeftijd in liefdesrelaties vervolgens gevoelens van wanhoop, angst en zelfs obsessieve gedachten over de ex-partner ontstaan.

Omdat het hechtingssysteem in het limbisch systeem zit, is het lastig om deze emoties met alleen gesprekstherapie te verwerken.

Technieken die direct met het limbisch systeem werken, het lichaam, zoals hypnose, EMDR, IEMT, FasterEFT of Havening, kunnen bij emotionele klachten effectiever zijn omdat ze dieper doordringen tot die overtuigingen en daarmee tot de kern van de pijn komen.

Lichaamsgericht werk versus cognitieve benadering

Zoals je nu weet manifesteert liefdesverdriet zich in gedachten, emoties en fysieke sensaties. Denk hierbij aan pijn op de borst, slapeloosheid en verlies van eetlust. Daarom is het belangrijk om zowel op mentaal als fysiek niveau aan je herstel te werken,. Immers, je lichaam is de plek waar alles wat er onbewust op de achtergrond zich bevindt.

Heel veel mensen hebben geen idee van wat er tegenwoordig allemaal mogelijk is en dat is best jammer. Er zijn tegenwoordig verschillende therapieën die meer lichaamsgericht werken waarbij zowel cognitieve als onbewuste en fysieke elementen worden gecombineerd.

Ik zal er een aantal noemen (en deze opsomming is zeker niet volledig): ademwerk, hypnotherapie, FasterEFT, EMDR, IEMT, Havening, en NARM (het neuro affectief relationeel model).

Deze vormen van therapie zijn vaak kortdurend, zeer effectief en worden minder vaak in reguliere psychologiepraktijken aangeboden. Zelf pas ik verschillende methodieken toe in sessies die hierboven zijn genoemd (behalve NARM) waarbij ik altijd afstem op wat men nodig heeft op dat specifieke moment.

Terugkerende obsessieve gedachten en het verlangen naar closure

Veel mensen die in mijn praktijk komen vertellen me dat ze graag nog een gesprek hadden gewild met hun ex. Ze worden overmand door terugkerende, obsessieve gedachten.

Deze gedachten kunnen variëren van pijnlijke herinneringen aan de relatie tot het onrealistische verlangen naar "closure" — het idee dat er een soort definitief antwoord of afsluiting moet komen van hun ex-partner om verder te kunnen gaan.

Deze voortdurende stromen van gedachten kunnen het herstelproces belemmeren en het moeilijk maken om in het hier en nu te leven, omdat de gedachten voortdurend de focus terugbrengen naar het verleden.

Wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat het verlangen naar closure slechts een illusie is die we onszelf opleggen om de innerlijke pijn te verminderen. Closure komt niet van buitenaf, maar van binnenuit, door het aanvaarden van de situatie zoals die is.

Misschien herken je het ook bij jezelf.: je verlangt ernaar om antwoorden te krijgen of om onvoltooide zaken af te ronden. Het draait als een loop in je hoofd en uiteindelijk kom je in een vicieuze cirkel die steeds opnieuw wordt aangewakkerd, zelfs wanneer er geen echte oplossing of uitleg te vinden is. Dit kan je emotioneel uitputten, je onrustig maken en het zorgt ervoor dat er heel veel zelfkritiek is. 

De reden achter irreële of obsessieve gedachten en wat je er aan kunt doen

De meeste mensen die verdrietig zijn vanwege een relatiebreuk stellen zichzelf regelmatig vragen af die beginnen met "wat als". Om er een aantal te noemen:

In feite betekent loslaten niet dat je hoop opgeeft, maar dat je de behoefte om controle te houden minder voelt. Dit is erg fijn want je komt dan meer open te staan voor nieuwe mogelijkheden.

Het feit dat mensen moeite hebben met loslaten heeft alles te maken met het idee dat het verliezen van controle op een ander betekent dat je alleen achter blijft en dat het nooit meer goed komt in je liefdesleven.

Met name mensen die onveilig gehecht zijn en daardoor codependent gedrag vertonen, hebben hier erg veel moeite mee. Maar in de basis zijn we natuurlijk allemaal in zeker opzicht afhankelijk van elkaar.

Tot slot is het zo dat wanneer je denkt aan je ex, denk je eigenlijk niet aan de persoon die hij/zij is maar aan een geïnternaliseerde persoon; dat wil zeggen, de herinneringen, emoties en gedachten rondom je ex leven nog steeds in jou voort, zelfs al is de relatie voorbij. Jij creëert zelf een beeld van je ex waaraan jij de betekenis geeft 'zo is mijn ex', echter baseer je je dan op slechts een illusie, een realiteit die jij zelf creëert.

Ongezonde afhankelijkheid (codependentie) versus gezonde afhankelijkheid

Er is een groot verschil tussen codependentie en gezonde afhankelijkheid. Laat ik het je uitleggen.

In de basis zijn wij als mensen 'kuddedieren' – geprogrammeerd om verbondenheid en steun van anderen te zoeken. In de psychologie wordt o.a. Stephen Porges genoemd vanwege zijn polyvagaaltheorie. Porges legt uit hoe ons zenuwstelsel reageert op sociale verbinding en veiligheid. 

Meer psychologische tips bij het verwerken van liefdesverdriet

Ik geef je nog wat psychologische tips hoe je er zelf voor kunt zorgen om je liefdesverdriet beter te verwerken.

Laten we ze stuk voor stuk eens verder bekijken:

Geloof niet je gedachten en stel jezelf de juiste vragen

Wanneer je aan de kant bent gezet is het heel normaal om twijfels te hebben. Het komt frequent voor dat we onszelf van alles gaan verwijten. Het is daarom erg belangrijk dat je je eigen gedachten observeert, ze herkent en vervolgens erkent.

Stel je bijvoorbeeld voor dat je denkt: "Wat als mijn ex er met een ander vandoor gaat?" In plaats van eindeloos hierover na te denken, kun je proberen te zeggen: "Hallo gedachte, ik zie dat je er bent." 

Op deze manier creëer je afstand tussen jou en die gedachte en voorkom je dat de gedachte controle krijgt over jou en je blijft piekeren.
Een volgende vraag die je jezelf kunt stellen is "Wat betekent het dat ik mezelf laat gaan in allerlei doemdenkende gedachten?". Deze vraag nodigt je uit om jezelf meer te gaan onderzoeken vanuit nieuwsgierigheid.

Label je gedachten en noem jezelf bij je voornaam

Heel veel mensen nemen gedachten zoals: "Ik ben niet goed genoeg" voor waar aan. Ook gedachten als "Het komt toch nooit goed met mij, ik zal nooit meer gelukkig worden" komen veel voor na een relatiebreuk.

Een handige techniek uit Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is 'cognitieve defusie'. Ik zal je uitleggen wat we hiermee bedoelen:

Zie je gedachten meer als tijdelijke mentale gebeurtenissen, in plaats van absolute waarheden. Zo kun je een gedachte als "Ik ben niet goed genoeg" labelen als “de ‘ik ben niet goed genoeg’-gedachte.”

Je zegt dan bijvoorbeeld "oh ja, daar gaan we weer, daar is weer die 'ik-ben-niet-goed-genoeg-gedachte'"

Door je gedachten te labelen (je geeft er een naam of titel aan) creëer je eveneens afstand en voorkom je dat je erin blijft hangen.

Erken je gedachten en laat het weten dat het er mag zijn

Wanneer je lijdt aan liefdesverdriet is er vaak sprake van een innerlijk conflict. Je probeert je gedachten dan te onderdrukken of te overwinnen. Dit werkt natuurlijk averechts. 

Als je bijvoorbeeld steeds denkt "Wat als ik nooit meer een fijne relatie vind?", probeer deze gedachte te accepteren in plaats van tegen te spreken.

Zeg bijvoorbeeld: "Ik snap dat deze gedachte er is, maar ik heb geen glazen bol. Ik zal wel zien" Dit helpt je om rustiger met onzekerheid om te gaan en zorgt ervoor dat de gedachte minder krachtig wordt.

Vraag jezelf af "waar leidt deze gedachten mij naar toe?"

Als je merkt dat een gedachte je verdrietig of gestrest maakt, vraag jezelf dan af of het geloven van deze gedachte je dichterbij een zinvol en gelukkig leven brengt.

Stel jezelf dus vraag: *"Gaat deze gedachte mij helpen om verder te komen?" of "Zal het mij meer aanzetten tot piekeren, of kan ik mijn energie beter steken in iets dat me blij maakt?"

Wanneer je dit beoefent zul je gaan merken dat je beter prioriteiten kunt stellen en dat je je meer gaat focussen op al die dingen waar je wél invloed op hebt.

Blijf aanwezig in het 'hier en nu'

Heel veel mensen die moeite hebben met liefdesverdriet zijn met hun gedachten ofwel in het verleden of in de toekomst. Probeer dus meer in het heden aanwezig te zijn. Hoe je dit kunt doen?

Blijf bezig met een activiteit waar je plezier uit haalt. Elke keer dat je merkt dat je gedachten afdwalen naar je ex of wat er is gebeurd, kun je jezelf terugbrengen naar het heden met een simpele oefening, zoals bewust ademhalen of door je te concentreren op wat je nu aan het doen bent. Je kunt jezelf ook de vraag stellen "ok wat kan ik NU doen om mij beter te voelen?"

Dat kan natuurlijk op een hele eenvoudige manier: zet een kopje thee voor jezelf en ga zitten met een fijn boek, of maak een wandeling, of verwen jezelf door bijvoorbeeld naar een masseur te gaan, spreek af met vrienden en doe bijvoorbeeld een gezelschapspelletje.

Vertel jezelf "Liefdesverdriet hoort bij het leven en is ok"

De breuk accepteren hoeft nog niet te betekenen dat je er achter staat, maar wel dat je erkent wat er nu is. Emoties zoals verdriet, woede of teleurstelling zijn een normaal onderdeel van het verwerkingsproces. 

Door deze gevoelens toe te laten en jezelf niet te veroordelen om wat je voelt, creëer je ruimte voor herstel. Vertel jezelf bijvoorbeeld: "Het is oké dat ik me zo voel. Ik ga niet dood" of "Ik hoef nu ook niets te vinden of te weten. Het antwoord komt vanzelf wel"

Ga na wat nu echt belangrijk is

Heb je het gevoel dat je wereld instort nadat je aan de kant bent gezet? Het is altijd belangrijk om jezelf af te vragen wat je zelf waardevol en zinvol vindt in je leven. Dit gaat over jouw kernwaarden en het zien en erkennen wat je behoeften zijn.

Vraag jezelf: "Hoe wil ik mijzelf zien over 10 jaar" en "Waar wordt ik nu echt blij van, los van wat ik heb ervaren in mijn relatie?"*

Door je eigen behoeften en kernwaarden te zien en te eren, bouw je aan een gelukkige toekomst. Je zal dan automatisch een nieuwe partner aantrekken die er net zo over denkt als jij.

Conclusie

Het psychologische proces van liefdesverdriet verwerken kan lang en pijnlijk zijn, maar door op een bewuste manier om te gaan met je gedachten en emoties, bouw je stap voor stap aan een sterkere versie van jezelf.

Het is in ieder geval belangrijk dat je je gedachten erkent, hoe pijnlijk ze ook zijn. Zo leer je leven met de realiteit van het hier en nu,  terwijl je toewerkt naar een zinvol leven. Door jezelf de ruimte te geven om te voelen, los te laten en opnieuw te focussen op wat echt belangrijk voor je is, creëer je een solide basis om verder te gaan.
Ik hoop dat deze psychologische tips voor het verwerken van liefdesverdriet je helpen om je beter te voelen.

Vond je dit een waardevol artikel? Deel het met hen die het nodig hebben en aarzel niet om je reactie hieronder te publiceren.